©Belga
Klassiek aan het einde van het jaar zijn de jaaroverzichten. Wat het afgelopen jaar opnieuw opviel, is de goedkope manier waarop politici hun positiewissels soms proberen te verantwoorden.
Het vertrouwen in politieke instellingen is dramatisch laag, dat tonen cijfers aan. Mensen ontbreken voeling met de werking van onze democratie. De kloof tussen politiek en burger is niks nieuw. In de jaren negentig schreef Guy Verhofstadt al burgermanifesten die dat probleem aan de kaak stelden. Toch heeft de politiek, doorheen vele jaren, al verschillende opportuniteiten laten liggen om haar negatieve imago op te krikken. Eén van de grote frustraties die nog steeds leven bij veel mensen? Postjespakkerij! Politici worden in de Dorpsstraat weleens omschreven als “machtsbeluste poenpakkers”. En ja, het moet gezegd: soms roepen politici die verwijten over zichzelf af…
Naar voorbeelden is het niet lang zoeken: Zuhal Demir had eind september maar pas de eed afgelegd in het Vlaams Parlement, als kersvers minister van Onderwijs, en ze maakte al duidelijk aan Vlaanderen dat ze dat ambt zou opgeven om burgemeester van thuisstad Genk te worden, indien de Genkse kiezer dat zou willen natuurlijk… Het draagt bij aan het beeld van politici die vooral aan zichzelf denken, en hun mandaat (als minister, in dit geval) niet serieus nemen. Nadat bleek dat de Genkse kiezer geen zin had in Demir als burgemeester, bleef ze gewoon minister in de Vlaamse regering. Ook Bart Somers en opvolger Gwendolyn Rutten speelden zich, in de vorige Vlaamse regering, in de kijker op die manier. Ach ja… Het kan verkeren, nietwaar?
Het platte opportunisme dat door sommige politici geëtaleerd wordt, alsof de burger zulke ballonnetjes niet kan doorprikken, doet de relatie tussen de politiek en de burger absoluut geen deugd.
Postjespakken, wat is dat nu precies? Het gaat om politici die naargelang de beschikbare posten kiezen voor hetgeen zij prefereren, vaak de post met het meeste macht. Een prachtig voorbeeld werd ons geleverd door Gwendolyn Rutten. Toen Paul Van Tigchelt eind 2023 werd aangesteld als minister van Justitie, kondigde ze teleurgesteld aan uit de nationale politiek te stappen. Maar niet veel later kwam een nieuwe ministerpost vrij, die van Bart Somers, en alles was weer koek en ei. Rutten werd minister, na enkele démarches. Toen ze echter, in dit verkiezingsjaar, zag dat haar burgemeesterschap in Aarschot op het spel stond, richting de gemeenteraadsverkiezingen, gaf ze er alweer de brui aan. Amper 9 maanden bleef ze minister van Binnenlands Bestuur. Uiteraard hield ze ernstig rekening met het feit dat haar partij (Open Vld, red.) geen deel zou uitmaken van de volgende Vlaamse regering.
Nog een voorbeeldje? Niet lang geleden nog verhuisde Thijs Verbeurgt (Vooruit), op dat moment kersvers fractieleider in het Vlaams Parlement, naar het kabinet van minister Depraetere. Hij werd er kabinetschef. Een wissel die als logisch gezien moet worden, zo lijkt wel. Het platte opportunisme dat door sommige politici geëtaleerd wordt, alsof de burger zulke ballonnetjes niet kan doorprikken, doet de relatie tussen de politiek en de burger absoluut geen deugd.
Hoewel ik ervan overtuigd ben dat het overgrote deel van de politici hun job beoefenen met de beste intenties, rijmen hun woorden niet steeds met hun daden. Dat mensen daar cynisch van worden, hoeft dus niet te verbazen.
Er is dus werk aan de winkel: besparen op het eigen apparaat blijft óók een lastig verhaal. Het voedt een zeer kwalijk beeld: goedbetaalde politici beslissen over hoeveel “gewone” burgers moeten afdragen aan de staat, zonder dat ze zelf moeite doen om te kijken waar ze kunnen inboeten. Natuurlijk is het geen zwart-wit verhaal: de job die ministers en (de meeste) parlementsleden uitoefenen, is zeer intensief en veeleisend. Toch zijn de riante ontslagvergoedingen, om maar één zaak te noemen, een doorn in het oog van velen. Het moet gezegd: zowel de Kamer als het Vlaams Parlement verlaagden hun eigen dotaties. Maar dat is verre van een steentje in de rivier te noemen.
De oplossingen liggen er, maar er moet voldoende goede wil en moed zijn om het geslagen gat beetje bij beetje te dichten. Dat lukt niet als politici hun eigen belang vooropstellen.
Politici die zichzelf minder privileges toekennen, zullen op een beter blaadje komen te staan bij de burgers. Snoeien in vergoedingen dus (in hoeverre, dat is voer voor politieke discussies), maar ook stoppen met switchen tussen politieke posten. Tot slot moet de burger ook meer betrokken worden bij of voeling krijgen met de besluitvorming in ons land. Die verloopt ingewikkeld, maar initiatieven die de verstaanbaarheid ervan zouden verhogen, worden keer op keer naar achteren geschoven op de prioriteitenlijst. De oplossingen liggen er, maar er moet voldoende goede wil en moed zijn om het geslagen gat beetje bij beetje te dichten. Dat lukt niet als politici hun eigen belang vooropstellen.
Heel wat parlementsleden zijn dit jaar begonnen aan hun allereerste politieke mandaat op nationaal niveau, dankzij de verkiezingen. Daarom ook een warme oproep aan eenieder van hen: blijf waar u zit! U vertegenwoordigt het volk en dat is bijzonder betekenisvol. Nee, u bent niet langer onderdeel van de écht wetgevende motor. De regering heeft die taak quasi volledig overgenomen. Nee, u mag niet altijd uw eigen mening etaleren. De particratie zorgt ervoor dat u uw partij dient te gehoorzamen. Maar… Ja, de parlementaire controle blijft van essentieel belang! Het draagt bij aan de instandhouding van onze democratische rechtstaat, die we allemaal als zo vanzelfsprekend beschouwen. Die vanzelfsprekendheid, daar zorgt u mee voor.