Björn Soenens: het oude goudhaantje van de VRT

Björn Soenens is Amerika-correspondent voor de openbare omroep. Al jaar en dag leeft hij voor journalistiek. Hij begon als kleine jongen, Björn schreef brieven naar taalicoon Martine Tanghe. Jaren later werd Soenens haar baas, als hoofdredacteur bij het Journaal. Sinds 2017 is Björn weer lid van de infanterie bij de VRT, hij brengt al het nieuws uit de Verenigde Staten tot bij ons als journalist. Van hem kan ik heel wat opsteken!

Zowat iedereen kent het beeld: de kale journalist die verslag uitbrengt vanuit Amerika voor de VRT. Warm ingeduffeld in de koude winters, in de zomer met een licht, proper vestje uitgedost. Wel, dat is Björn Soenens! Een voorbeeld voor vele beginnende journalisten, of voor jongvolwassenen die er nog moeten aan beginnen, zoals ik. Vandaar ook dat ik in de zevende hemel was toen Björn liet weten dat hij een gesprek wel zag zitten! Hij zit namelijk al sinds 1991 in het vak. Een betere leermeester kan je je dus niet voorstellen.

“Wat me zo fascineert aan journalistiek, is het overbrengen van boodschappen aan de mensen. Op een juiste, gedoseerde manier kunnen uitleggen wat er aan de hand is”, aldus Soenens. Dit jaar mag hij z’n parelmoeren jubileum vieren, want de topjournalist doet nu al 30 jaar aan journalistiek. Al hebben er in die periode heel wat veranderingen plaatsgevonden: “Ons werk is enorm veranderd doorheen de jaren. Het vak ligt enorm onder vuur tegenwoordig. Vroeger hadden de leerkrachten gezag, nu menen de ouders het minstens even goed te weten… Iedereen heeft z’n eigen normen en waarden in deze geïndividualiseerde maatschappij. Maar vooral sociale media zorgen ervoor dat onze geloofwaardigheid daalt. Iedereen kan ons bekritiseren, er wordt niet langer vertrouwd op vakkennis. Alles wordt betwist.”

Soenens concludeert dus dat het vak harder is geworden dan ooit, dat baart ook mij zorgen. Björn meent dat er na de val van het Ijzeren Gordijn in 1989 teveel verwachtingen zijn gekoesterd: “Mensen dachten dat de toekomst rooskleuriger zou zijn dan ooit, maar vergisten zich. De wereld is nog nooit zo verbonden, toch verdeeld geweest. Alle gehoopte verwachtingen zijn uitgedraaid op een desillusie van formaat”, beseft hij bezorgd. Al is Björn Soenens niet pessimistisch: “Ik word ook erg gechallenged door deze fundamentele veranderingen. Maar ik ben niet in de journalistiek gegaan om te vechten tegen propaganda en leugens. Écht niet.”

Een tijdje terug maakte Soenens een podcast van ongeveer een uur, deze gaat over de leugens binnen Amerika. U kan de podcast vinden onder deze naam: “Amerika, een republiek van leugens?”. Luisterend naar Björn Soenens’ stem komt u heel wat te weten over hoe propaganda en desinformatie in de Verenigde Staten werkt.

Voor die mensen die met oogkleppen rondlopen zijn wij ketters, en die moeten er voor hen van tussen.

Björn Soenens

Ook het zogeheten ‘Trumpisme’ is een aanslag op de geloofwaardigheid van journalisten, vindt Soenens. “Het is een geloofsovertuiging geworden, de hele politiek. Hier in Amerika geloven tal van mensen in Trump. Er bestaan tevens een massa aan complotdenkers die beweren dat corona niet bestaat. Waarom geloven ze dat? Heel simpel, omdat hun cultusleider, Donald Trump, dat gezegd heeft. De invloed van foute informatie is nog altijd reusachtig. Trump was daar enorm goed in. Hij ondermijnde gewoon alle instanties en lokte erg veel kiezers als een soort rattenvanger van Hamelen.”

De ‘garbage man’, zo noemen zijn buren hem, kreeg de afgelopen jaren meer vuilnis te verwerken dan wat anders. In de vorm van kritiek, weliswaar. Daarop besliste Soenens een brief de wereld in te sturen rond eind augustus 2020. ‘De basis van de journalistiek, is het vertrouwen in de journalist’, zo klinkt de rode draad in Björns brief: “Ik ben een stoorzender in vele mensen hun geloofsysteem, zo blijkt. Ook collega’s die hun mond opendoen om mensen te wijzen op fouten worden, voorlopig slechts verbaal, met de grond gelijk gemaakt. Wij zijn de laatste bastions die verslagen moeten worden voor zij hun woord kunnen verkondigen. Toen Galileo Galilei destijds beweerde dat de aarde rond de zon draaide en niet omgekeerd is die man verketterd. Voor die mensen die met oogkleppen rondlopen zijn wij ketters, en die moeten er voor hen van tussen. Ik lig niet wakker van al die kritiek maar het maakt het uitvoeren van m’n vak vele malen lastiger. Toch moeten wij als journalisten moedig zijn en ons niet laten intimideren door dit soort mensen.”

Als journalist moet Björn iedereen het vuur aan de schenen leggen. Bijgevolg krijgt hij ook van politieke kant de wind van voren. Zowel rechts als links hebben soms hun twijfels bij Soenens’ objectiviteit: “Het is niet omdat ik niet zeg wat zij willen horen, dat ik mijn vak niet goed doe. Het betekent juist dat ik het wel goed doe. Ik geef aan iedereen gehoor. Als journalist moet ik onpartijdig zijn, maar niet neutraal. Neutraliteit bestaat namelijk niet. Mensen beweren vaak dat ik een ‘anti-Trumpist’ zou zijn. Eigenlijk ben ik van mening, dat ik van alle Amerikaanse journalisten misschien de meest begripvolle ben tegenover Trump. Toen hij aan de macht kwam was ik degene die zei dat hij verkozen was omdat de dingen grondig fout waren gelopen in de VS! Mensen noemen me een communist, linkse rat, et cetera. Maar het deert me echt niet langer. Ik vind het bijzonder triest dat gewone burgers vaak de grote monden volgen zonder nadenken. Ik pleit voor geluk en fatsoen voor elk van ons.”

Ik vind het bijzonder triest dat gewone burgers vaak de grote monden volgen zonder nadenken.

Björn Soenens

Verder maakt Soenens duidelijk dat hij net dat tikkeltje meer verwacht had van Amerika: “Ik woon hier zeer graag maar zie het land stuk voor stuk verbrokkelen. Het heeft nochtans zoveel in zich. Ik zie hier enorm veel ellende en armoe… Dat bedroeft mij! Uiteraard loopt het hier door corona nog meer in het honderd, maar dat is overal zo. Ik ben hier een gelukkig mens. Toch ben ik niet gelukkig over de wereld. Joe Biden heeft nu de zware taak om het land terug te verbinden. Daarvoor zullen zeer felle hervormingen moeten doorgevoerd worden! Ik weet niet of dat politiek gezien mogelijk is. Ik heb weinig hoop. De onderstroom van ontevredenheid zal blijven bestaan. Dit land was zelden zo verdeeld. Democratie is een lastig mechanisme…”

Wat me opvalt tijdens het gesprek is het aantal keren dat Soenens aangeeft dat hij voortekenen ziet van een loerende burgeroorlog in Amerika. Hij neemt zelfs de volgende woorden in de mond: “Ik ben er rotsvast van overtuigd dat als Trump oproept om in de ravijn te springen, mensen dat zullen doen. We gaan nog taferelen zien van mensen die gewapend naar het parlement trekken om hun ongenoegen te uiten. Dat zou weleens zeer bont kunnen worden.”
Wetende dat dit gesprek rond december plaatsvond lijkt het wel alsof Björn in de toekomst kan kijken. Wat hij beweerde, gebeurde een dikke maand later. Duizenden Trump-sympathisanten bestormden het Capitool op 6 januari 2021, hierbij vielen 5 doden.

Dan is het tijd om Amerika achter ons te laten. We zetten koers richting eigen land. Een bocht van 180°, die interessante gesprekken oplevert. Zo babbelt Björn Soenens zeer graag over zijn beroep, want het is zijn passie, aldus hijzelf. Maar heeft hij in zijn lange loopbaan al overwogen van TV-zender te veranderen? “Ik ben een trouwe VRT-man, dat zal ik ook altijd blijven. Het fijne aan de VRT is dat ik hier 30 jaar in dienst ben, en al 11 verschillende jobs heb mogen uitoefenen. Ik ben begonnen bij de radio, vervolgens heb ik in 1995 de overstap naar TV gemaakt, waar ik nieuwslezer, documentairemaker, verslaggever, analist, eindredacteur, chef buitenland én hoofdredacteur van het Journaal ben geweest. Een hele boterham! De VRT heeft zoveel verschillende platformen, meer dan VTM, daarom zal ik nooit zo’n overstap maken. Ik vind het echt heel leuk om bij de openbare omroep te werken, het is de omroep van iedereen. Dit is mijn absolute droombaan, chroniqueur zijn aan de overkant van de oceaan!”

Dit is mijn absolute droombaan, chroniqueur zijn aan de andere kant van de oceaan!

Björn Soenens

We kunnen concluderen dat Björn Soenens een erg warme, sympathieke en open man is met een wijde blik. “Een journalist met een visie!”, zo omschrijft hij zichzelf nog. Graag verwijst Soenens nog naar zijn boek, want ook dat is Björn, een auteur. Het heet: ‘De lengte van een oceaan’, een 500 bladzijden dik boek dat reeds aan haar tiende druk zit. In samenwerking met uitgeverij ‘De Arbeiderspers’ publiceerde hij het boek op 16 juni 2020. Het is op z’n minst gezegd een bestseller. In z’n boek laat Soenens gewone Amerikanen aan het woord. Hij tekent hun strijd op. Zeker lezen! Aan het einde van ons gesprek verzekert Björn me nog dat ik moet gaan voor m’n dromen: “En als je een stageplaats nodig hebt, contacteer je me maar!”. Wees maar zeker…

Mauro Pauwels 13/02/2021